អាល់ល្លែកហ្ស៊ីចំណីអាហារ (Food Allergy)

ការទាស់ចំណីជាពាក្យដែលយើងគ្រប់គ្នាបានឮបានយល់ ពោលគឺសំដៅទៅលើការបរិភោគចំណីរួច អ្នកបរិភោគមានសញ្ញាដូចជា រមាស់បំពង់ក ក្អក រមាស់កណ្លើត ហើមបបូរមាត់ រមាស់ច្រមុះ កណ្ដាស់ ហៀរសំបោររហូតដល់ហើមពោះ ក្អួតចង្អោរ រាគជាដើម។

ពាក្យនេះគឺការបូករួមបញ្ចូលសញ្ញាទាំងអស់ដែលគេមិនទាន់ចែកឲ្យដាច់អ្វីជាអាល់ល្លែកហ្ស៊ី អ្វីទៅជាការទាស់ចំណីពិតប្រាកដ។ពាក្យនេះវាសមស្របជាមួយពាក្យដែលវិជ្ជាស្ថានសុខាភិបាលអាមេរិកផ្នែកអាលល្លែកហ្ស៊ី និងជំងឺឆ្លង(NIH = National Institutes of Health)ថាជាប្រតិកម្មចំណីអាហារ “An adverse food reaction”។ពាក្យនេះមានអត្ថន័យថាការទាស់ចំណីនេះ មកពីអាល់ល្លែកហ្ស៊ីចំណី ( food allergy) ឬក៏មកពីការទាស់ចំណី (food intolerance)។

បើនិយាយតាមបែបវិទ្យាសាស្ដ្ រពាក្យថាអាល់ល្លែកហ្ស៊ីលុះត្រាណាតែប្រតិកម្មទាំងឡាយណាដែលកើតមានឡើងពីការជួបប្រទះរវាងអាល់ ល្លែកហ្សែន (allergen)ជាមួយនិងអង្គបដិបក្ខ(IgE) វាជា IgE-mediated hypersensitivity reaction វាអាចមានក្នុងអត្រាពី ២០ទៅ៣០% ដែលយើងអាចនិយាយបានថាជាអាល់ល្លែកហ្ស៊ីចំណីអាហារ។

ចំណែកឯការទាស់ចំណី(food intolerance) វិញគឺមិនមិនមែនជាប្រតិកម្មបែប IgE-mediated reaction នោះទេពោលគឺជា nonimmunologic mechanisms ។ការទាស់ចំណីវាមានលក្ខណៈផ្សេងពីនេះ ឧទាហរណ៍ពោះវៀនមនុស្សដែលជាទីកន្លែងប្រព្រឹត្តិកម្មនូវរាល់ចំណីអាហារសំរាប់ចញ្ចឹមរាង្គកាយយើងមិនមានសារជាតិអង់ហ្ស៊ីម (enzyme) ដែលអាចបំបែកម៉ូលីគុលអាហារដែលយើងបរិភោគចូលទៅបាន។ឧទាហរណ៍អ្នកខ្លះមិនអាចទទួលទានទឹកដោះគោ បានដោយសារពោះវៀនអ្នកនោះមិនមានអង់ហ្ស៊ីមម៉្យាងហៅថាឡាក់តាស៍ (lactase) សំរាប់បំបែកជាតិឡាក់តូស៍ (lactose) ដែលជាជាតិស្ករម៉្យាងនៅក្នុងទឹកដោះគោ។ការដែលមិនអាចទទួលបានវាអាចបង្កទៅជាហើមពោះ ទល់ពោះ រហូតដល់រាគក៏មាន។

ចុះការពុលចំណី(food poisoning)វិញវាមានលក្ខណៈបែបណាដែរ? វាជាលក្ខណៈដោយឡែកមួយទៀតពោលគឺចំណីអាហារអាចមានសារជាតិ ពុលដែលអាចបង្កប្រតិកម្មដល់សរីរាង្គបានដូចជាពពួក sulfites(សារជាតិដែលសំរាប់ការរក្សាចំណី មានបន្លែស្រស់ ស្រា ស្រាបៀ ជាដើម monosodium glutamate (ប៊ីចេង) និងសារជាតិពុលរបស់មេរោគឬក៏ការឆ្លងមេរោគតែម្ដង។រោគសញ្ញានៃការពុលចំណីក៏បណ្ដាលឲ្យក្អួតចង្អោរ រាគ ផង។

ប្រតិកម្មកើតចេញពីអាល់ល្លែកហ្ស៊ីចំណី៖

ប្រទាលត្រអាក (urticaria)
ហើមមុខ ហើមមាត់ បំពង់ខ្យល់ (angioedema)
សញ្ញាផ្លូវដង្ហើមខាងលើ៖ រមាស់ច្រមុះ បំពង់ក ហឺត រលាកសៃណឹស(rhinosinusitis)
ស្បែក៖ ត្អក (eczema)
ពេលខ្លះរហូតដល់ អាណាហ្វីឡាក់ស៊ី (anaphylaxis)

វិធីការពារ៖

ការការពារជាមធ្យោបាយមួយដ៏មានប្រសិដ្ឋភាពខ្ពស់ តែមុននិងការពារយើងត្រូវតែដឹងចំណីអាហារណាដែលអាចមានប្រតិកម្ម ដូចនេះគួរតែយើងកត់តើសំគាល់ដោយខ្លួនឯង។
គេអាចមានការធ្វើតេស្តពីចំណីណាដែលអាចសង្ស័យដូចជាតេស្តដូចជា (skin prick test, patch test, radioallergosorbent test, total Ig-E, sIg-E, food challenge)ជាដើម។តែតេស្ដទាំងនោះវាអាចតម្លៃថ្លៃ មិនមែនជាតេស្តទូទៅ និងពេលខ្លះត្រូវធ្វើតេស្ដដូចជា food challenge ជាដើមតែតេស្ដគេត្រូវធ្វើវនៅមន្ទីរពេទ្យ ព្រោះវាអាចឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់។
បើយើងសំគាល់ដឹងថាយើងប្រតិកម្មជាមួយនឹងចំណីណាមួយ យើងត្រូវប្រយ័ត្នដាច់ខាត បើមិនដូច្នោះទេវាអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងររហូតដល់ជីវីតបាន។
ចាំបាច់ត្រូវពិនិត្យផ្លាកចំណីអាហារនៅលើកញ្ចប់ កំប៉ុងឬដបដែលផ្ទុកនូវសារជាតិដែលយើងអាចប្រតិកម្មជាមួយ។
នៅប្រទេសជឿនលឿន បើគេដឹងថាគេអាល់ល្លែកហ្ស៊ីជាមួយចំណីឬសារជាតិណាមួយ(ដូចជាពិសឪម៉ាល់) គេមានថ្នាំជាប់ជាមួយខ្លួនគេជាប្រចាំ ដែលកញ្ចប់នោះគេហៅថា (Allergy kit) សំរាប់ចាកភ្លាមៗដោយខ្លួនឯងបាននៅពេលណាដែលគេជួបប្រទះនូវបញ្ហា។

ចំណីអាហារដែលបង្កអាល់ល្លែកហ្ស៊ី (កូនក្មេងនិងមនុស្សចាស់ )៖

ទឹកដោះគោ
ស៊ុត
សណ្ដែកដី
សណ្ដែកសៀង
ស្រូវសាលី
ត្រី
គ្រាប់ផ្លែឈើ
គ្រឿងសមុទ្រ

ចំណាំ៖

ការសិក្សាបានបង្ហាញថារាល់ចំណីដែលបង្កអាល់ល្លែកហ្ស៊ី ច្រើនតែសាបរលាបទៅឯងៗទៅតាមពេលវេលា លើកលែងតែ សណ្ដែកដី គ្រាប់ផ្លែឈើ និងចំណីសមុទ្រ។ ប្រតិកម្មកម្រមានជាមួយចំណីអាហារក្នុងក្រុមប្រភេទផ្សេងណាស់ ឧទាហរណ៍ អាល់ល្លែកហ្ស៊ីជាមួយគ្រឿងសមុទ្រមិនអាចអាល់ល្លែកហ្ស៊ីជាមួយនិងគ្រាប់ផ្លែឈើ។នៅប្រទេសជឿនលឿនមួយចំនួន គេអាចសង្កេតឃើញមានអាល់ល្លែកហ្ស៊ីជាមួយសណ្ដែកដីដែលអាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតបាន។

ឯកសារយោង៖